An tÉirí Amach sna Meáin (11/04/1977)

An tÉirí Amach sna Meáin (11/04/1977)

Éirí Amach na Cásca
Na Páipéir Nuachtáin
Peadar Ó Dónaill
Comóradh Éirí Amach na Cásca i 1966

Caitheann Nollaig Ó Gadhra súil siar ar thuairiscí na bpáipéir nuachta ar an Éirí Amach i 1916. Luann sé gur athraigh sprioc an Éirí Amach, nuair ba léir nach feachtas náisiúnta a bheadh ann. Íobairt bholscaireachta a bhí ann, seachas beartas cogaíochta. Dá bharr sin, bheadh toradh an Éirí Amach ag brath ar an bpoiblíocht a gheobhadh sé. Bhí dearcthaí difriúla ag meáin Mheiriceá ar an bhfeachtas, ag brath ar an seasamh (leithliseachas nó frith-leithliseachas) a bhí acu faoi ról na Stát Aontaithe sa Chogadh Mór. Bhí spéis ag nuachtóirí ar fud an domhain, fiú i Sasana, sa Chuntaois Markievicz, a bhí mar a bheadh Jeanne d’Arc na linne sin ann.

Bhí go leor ráflaí bréagacha sna nuachtáin freisin. Tuairiscíodh bás Uí Chonghaile ceithre huaire sular tharla sé, cheapadar i Meiriceá gur i dTúr Londan a cuireadh na ceannairí chun báis, agus is minic a thagair siad do ‘Professor Pearse’ agus ‘General Connolly’. Dar leis an Corriere della Sera ba é Jim Larkin – a bhí i Chicago ag an am - a bhí ina cheannaire ar na reibiliúnaigh. Níos gaire do bhaile, maíonn Ó Gadhra go raibh An Cork Examiner, a thug tacaíocht don John Redmond, in aghaidh an Éirí Amach – cé gur thóg siad seasamh láidir in aghaidh an pholasaí díoltais – agus go raibh an Free Press ag cur an mhilleáin ar Redmond. Cháin Ó Gadhra an Irish Independent go láidir, a thagair do Shéamas Ó Chonghaile dóibh nuair a dúradar ‘certain of the leaders remain undealt with ….’ agus é fós sa phríosún. Agus dúradar ‘the penalty of capital punishment should not we think be inflicted on any other case’ tar éis é a bheith curtha chun báis. Sa dara cuid den mhír fuaime seo léann Seán Ó Conghaile sleachta a scríobh Peadar Ó Dónaill as an iris Dóchas i 1966 le linn chomóradh leathchéad bliain Éirí Amach 1916.

Ó Ceallaigh, Tomás

Cartlann RTÉ Raidió na Gaeltachta

11-04-1977

Ó Gadhra, Nollaig

© RTÉ Raidió na Gaeltacha. Gach Ceart Ar Cosaint.

ga

Fuaim

19646

00:30

24/04/1916-29/04/1916: Eirí Amach na Cásca
04/1966: Comóradh an Leathchéid

Ó Ceallaigh, Tomás